Odleżyny to rany spowodowane ciągłym uciskiem w obszarze ciała z wypukłością kostną. Urazy często są diagnozowane u osób z dysfunkcją narządu ruchu, które przez długi czas pozostają w tej samej pozycji. Szczególnie narażone są osoby obłożnie chore lub poruszające się na wózkach inwalidzkich. Ten problem często dotyka też osób starszych.
Miejsca na ciele najbardziej podatne na odleżyny
Regiony na ciele najbardziej podatne na tego typu obrażenia to m.in.: [1]
- region krzyżowy (powyżej kości ogonowej),
- krętarz (górna i boczna część kości udowej),
- okolica łopatek,
- pięty
70% odleżyn powstaje od pasa w dół. [1] Jeśli odleżyny nie są prawidłowo leczone, mogą ewoluować i pogłębiać się, uszkadzając mięśnie, ścięgna, kości, a nawet narządy wewnętrzne, prowadząc do śmierci pacjenta.
Przyczyny powstawania odleżyn
Główną przyczyną powstawania odleżyn jest brak ruchu. Stałe uciskanie w tym samym miejscu zmniejsza krążenie krwi, pozostawiając skórę delikatną i bardziej narażoną na powstawanie ran [1] – właśnie z tego powodu odleżyny występują częściej u osób starszych
Trudności w poruszaniu się często skutkują tym, że starsza osoba pozostaje zbyt długo w tej samej pozycji, zarówno siedzącej, jak i leżącej. Dlatego warto poinformować opiekuna (osobę z rodziny lub pielęgniarkę), aby zwracały uwagę na zmiany pozycji leżenia lub siedzenia [1].
Jak zapobiegać odleżynom?
Zapobieganie zmianom odleżynowym polega na częstej zmianie pozycji pacjenta w celu złagodzenia nacisku w okolicach, które mają stały kontakt z łóżkiem. Odstęp między zmianą pozycji nie powinien przekraczać 2 godzin.
Istnieją jasne procedury w takich przypadkach, aby zmiana pozycji pacjenta zachodziła z właściwą częstotliwością. Mowa tutaj o tak zwanym protokole pozycji, który można przymocować przy łóżku pacjenta. Za każdym razem, gdy dokonywana jest zmiana, opiekun powinien zanotować czas wykonania ruchu. Warto także wykorzystać sprzęt przeciwodleżynowy, m.in. materace i poduszki przeciwodleżynowe, których struktura sprzyja minimalizowaniu ryzyka pojawienia się odleżyn u pacjenta.
Nie bez znaczenia pozostaje także odpowiednia pielęgnacja skóry. Skóra powinna być codziennie myta i sprawdzana. Wsparcie w profilaktyce stanowią także specjalistyczne kremy. Jeśli na skórze pojawią się oznaki podrażnienia skóry warto zastosować produkt który je załagodzi i przyśpieszy gojenie. Jeśli dojdzie do zaplenia skóry związanego z nietrzymaniem moczu które może doprowadzić do odleżyn, można zastosować krem z tlenkiem cynku który ma działanie antybakteryjne i antyseptyczne i przyśpiesza gojenie. [2, 3]
Jak leczyć odleżyny, gdy już się pojawiły?
Pierwszym krokiem leczenia widocznych odleżyn powinna być dokładna ocena stanu zdrowia pacjenta oraz rany przez lekarza lub pielęgniarkę. Ocenie powinny zostać podane takie elementy jak:
- miejsce znajdowania się rany,
- kształt i wymiary,
- głębokość,
- rodzaje obecnych tkanek (nabłonek, ziarnina, dewitalizacja, martwica),
- jakość i ilość wysięku (ropienie itp.),
- sytuacja w okolicy okrężnej (wokół zmiany),
- stan mikrobiologiczny.
Głębokość rany to jedna z najważniejszych kwestii. W najcięższych przypadkach odleżyna przechodzi przez 3 warstwy skóry, tkankę łączną i dociera do kości. Warto obserwować również wysięk, to znaczy płyn, który tworzy się w ranie – może on wskazywać na to, czy występuje infekcja, czy nie. Jeśli obecna jest ropa, rana jest zakażona. W takim przypadku zaleca się natychmiastowe wezwanie lekarza.
Leczenie odleżyn powinno być dostosowane do typu odleżyny. Należy utrzymać wilgotne środowisko rany oraz używać specjalistycznych opatrunków pochłaniających nadmiar wysięku z rany. W przypadku zaawansowanych ran wymagana może okazać się interwencja chirurgiczna. Ważne jest także leczenie ogólne pacjenta, odpowiednia dieta, kontrola niedoborów witamin i mikroelementów oraz pielęgnacja skóry dookoła rany.
Wskazane jest, aby lekarz lub pielęgniarka codziennie wykonywali nowy opatrunek i oceniali rozwój odleżyn, aż do wygojenia. Odleżyny to poważne rany, które w przypadku zakażenia mogą zagrozić życiu pacjenta. Gdy tylko zauważymy pierwsze niepokojące zmiany skórne u bliskiej osoby, która ma problemy z poruszaniem, niezwłocznie skonsultujmy się ze specjalistą.
UWAGA: Każdy wyrób medyczny powinien być stosowany zgodnie z aktualną instrukcją użytkowania
Źródła:
- https://chirurgia-transplantacyjna.wum.edu.pl/sites/chirurgia-transplantacyjna.wum.edu.pl/files/seminarium_rany_podzial_gojenie_i_leczenie_iii_r.pdf data dostępu: 06.05.2021
- Sadowska-Przytocka A., Czarnecka-Operacz M., Pieluszkowe zapalenie skóry i odparzenia skóry u dzieci, Forum Pediatrii praktycznej 2017;15:49-50
- Adaszyńska-Skwirzyńska M. Tlenek cynku – właściwości i zastosowanie w dermatologii. Terapia 2019; 9: 94-98
